Słubice i Frankfurt nad Odrą są miastami uważanymi dziś za wzór polsko-niemieckiej współpracy ponad granicami. Słubickie Collegium Polonicum jest wspólną placówką naukowo-badawczą dwóch partnerskich uniwersytetów: polskiego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz niemieckiego Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

Dodatkowo, te europejskie miasta stały się szczególnie atrakcyjne za sprawą, uchwalonego w 2000 roku, programu:  „Koncepcja Zintegrowanej Strategii: Słubice i Frankfurt nad Odrą 2003”.

Jednym z rezultatów tego programu był między innymi projekt: Europagarten – Ogród Europejski 2003, składający się z 13 parków  i ogrodów zbudowanych we Frankfurcie i Słubicach. Posadzono ponad 800 drzew, setki krzewów i setki metrów żywopłotów. W sumie około 17 mln euro zainwestowano po samej niemieckiej stronie.

Największy z zaplanowanych parków powstał na 20 hektarowej odrzańskiej wyspie Ziegenwerder - Kozi Ostrów. To tu wracamy po 10 latach od jego zbudowania by zbadać jak radzi sobie z czasem.

Kozi Ostrów

Wyspa Ziegenwerder zawdzięcza swą nazwę kozom, które wypasali tu odrzańscy rybacy w zeszłych stuleciach. Okoliczna ludność także korzystała z Koziego Ostrowu zbierając rosnącą tu wiklinę i kosząc siano na nadrzecznych łąkach.

W XIX i XX wieku na wyspie powstały także miejskie plaże. Większość z nich została jednak usunięta podczas przekształcania wyspy w Ogród Europejski. Porośnięta starymi drzewami wschodnia część wyspy pozostała niemalże nienaruszona. Zarośla trzcin, turzyc i sitów stanowią bezpieczne siedlisko dla wodnego ptactwa. Zachowany starodrzew to świetne miejsce gniazdowania dla ptactwa śpiewającego. Nie brakuje też nietoperzy spędzających tu letnie miesiące. Ta część wyspy podlega regularnym zalewom podczas wiosennych i jesiennych powodzi.

Część zachodnia natomiast została przekształcona w park i promenadę otoczoną pokaźnych rozmiarów rabatami i założeniami ogrodowymi. Gdy uroczyście otwarto Europagarten 2003, na wyspie Ziegenwender można było usiąść pod palmami, wsłuchać się w szum fal Odry i podziwiać przyrodę nadodrzańskiego krajobrazu.

Liczni artyści zaprojektowali tu przeróżne wnętrza ogrodowe i parkowe. Powstał też teatr na świeżym powietrzu, otoczony ligustrowym żywopłotem, kawiarnia, kino plenerowe oraz duży plac zabaw.

Nie chciano zorganizować tu typowej wystawy ogrodniczej, ale festiwal kulturowy. Latem odbywają się tu ciekawe wydarzenia w ramach „Lata na Wyspie”, między innymi, występy Opery Odrzańsko-Sprewskiej.

Pod koniec pierwszego roku tymczasowo posadzone palmy, zafundowane przez francuskie miasto Nimes, partnera Frankfurtu, wróciły do cieplejszego klimatu, a park na wyspie pozostał.

Po upływie kilkunastu lat od otwarcia, dojrzalszy już park odkrywamy na nowo i przy tym sprawdzamy jak funkcjonują parkowe założenia i jak radzą sobie z upływającym czasem, zwłaszcza że koszty utrzymania niektórych urządzeń, konstrukcji drewnianych i sceny już dawno przekroczyły przeznaczony na ten cel budżet.

Wchodząc na wyspę nowoczesnym Mostem Północnym przy Europaplatz, możemy podziwiać przepływającą pod nim odnogę Starej Odry. Tu zaczyna sie droga Herrmanna Weingärtnera, biegnąca wzdłuż wyspy i dzieląca ją na część wschodnią i zachodnią.

Tuż za mostem można wybrać kierunek zwiedzania wyspy: nadbrzeżną trasą naturalistyczną lub parkową alejką. Idąc na wprost, i schodząc schodami nad brzeg Odry trafia się na ziemną, utwardzoną ścieżkę wiodącą wzdłuż samego brzegu rzeki. Przy moście istnieje też specjalne zejście dla osób na wózkach, pozwalające im na bezpieczne i łatwe dotarcie do nadbrzeżnej trasy.

Trasa ta zapewnia dostęp do licznych podprądowych ostróg wybudowanych w minionych wiekach wzdluż brzegu Odry. Ostrogi używane są przez wędkarzy oraz mogą służyć za punkty widokowe pozwalające także na bezpośredni kontakt z wielką rzeką.

Wzdłuż trasy mijamy aleję olbrzymich, niestety zamierających już topoli, którym drastycznie zredukowano korony, śmiertelnie je przy tym osłabiając. Trafiamy wkrótce na jedyną zachowaną plażę nadodrzańską.

Za plażą trasa nadbrzeżna zatacza łuk i spotyka się z drogą Herrmanna Weingärtnera w pobliżu Mostu Południowego, drugiego połączenia ze stałym lądem. Przyrodnicza trasa edukacyjna i ścieżka zdrowia położone są na południowym krańcu wyspy. Zalecane jest trzymanie się tras i nie odchodzenie od nich – liczne ślady żerujących dzików sugerują, że mieszka ich na wyspie sporo.

Przemijający czas można też odczuć w innych miejscach parku. Znakomity pomysł na wykorzystanie starych kłód drewna do stworzenia parkowych siedzisk nie tylko pozwala na zmniejszenie kosztów materiałów i transportu, ale umożliwia zachowanie naturalnych zasobów na miejscu.

Kłody pomału rozkładają się, widać już na nich liczne owocniki grzybów. W taki sposób użyteczność ściętego drzewa zostaje przedłużona o następne 10 – 15 lat. Widać, że artyści i projektanci tworzący Europagarten na wyspie kierowali się zasadami zrównoważonego rozwoju.

Za placem zabaw napotykamy na szereg interesujących ogrodowych wnętrz. Temat rzeki został przedstawiony w kilku kompozycjach. Trzy symboliczne ogrody, w kształcie wstęg o szerokości 6 metrów i 60 m długości,  Źródło, Bieg Rzeki oraz Ujście, reprezentują trzy linie Hanzeatyckie. 

Jest to nawiązanie do tradycji Frankfurtu należącego niegdyś do związku wolnych miast Hanzy. Te trzy wstęgi przecinają gęstwinę lasu w zachodniej części promenady. Miały otwierać się na panoramę Starej Odry, jednak z biegiem czasu owe osie widokowe zostały zasłonięte przez bujną roślinność.

Ogród Źródło

Ogród Źródło przedstawia dolinę rzeczną otoczoną wilgotnymi ścianami. Ściany, a także kolumny porośnięte egzotycznie wyglądającym kokornakiem, zbudowane są z gabionu, drucianych koszy wypełnionych kamieniami. Kamienne kolumny potęgują wrażenie kanionu.

Woda ustawicznie nawilża ściany i roślinność na nich rosnącą. Płytkie koryta wzdłuż ścian wypełnione są wodą wypływającą z głębokiej studni na początku linii hanzeatyckiej. Po przepłynięciu przez dolinę woda ta trafia do Starej Odry.

Gęste zarośla z paproci i języczek wypełniają podłużne kwietniki zbudowane z zardzewiałej stali Cor-Ten. Ogród doskonale prezentuje się nawet przy minimalnej pielęgnacji. 

Bieg Rzeki

Kompozycja Bieg Rzeki przedstawia krajobraz otaczający płynącą rzekę. W zależności od rodzaju brzegu, urwistego czy łagodnego, użyto betonu, zardzewiałej stali Cor-Ten oraz roślin.

Woda przepływająca przez utworzone koryta w dynamiczny sposób ukazuje charakter rzeki oraz różne rodzaje nurtu, od łagodnego po wartki, a stalowe śluzy umożliwiają zwiedzającym zabawę i przekierowywanie wody do różnych koryt.

Wypełnione bodziszkami, żurawkami i liliowcami rabaty, równoważą powierzchnie utwardzone. Malownicze, dojrzałe kompozycje roślinne utworzyły swego rodzaju siedlisko, nie wymagające ingerencji ogrodników.  

Delta Ujścia 

Delta Ujścia to kompozycja zbudowana z gęstych kęp trzciny i otaczającego je piasku. Trzcina reprezentuje zarośla nadrzeczne, a otaczający ją piasek symbolizuje wodę.

Kępy trzcin rozrzedzają się w pewnym momencie i ustępują miejsca sztucznej plaży wyposażonej w drewniane leżaki, i stanowiącej początek Ogrodów na Rzece, zaprojektowanych przez berlińską pracownię architektury krajobrazu Schirmer – Partner.

Ogrody na Rzece

Tu pośrodku stoi drewniany pawilon. Służy on za miejsce odpoczynku i świetny punkt widokowy. Otoczony symbolicznym mokradłem, pawilon jest nieco wyniesiony ponad poziom ziemi i połączony z resztą ogrodu drewnianymi kładkami.

Ogród na Rzece to krajobraz nadbrzeżny, przedstawiony jako mozaika przenikających się rabat bylinowych i nawierzchni z sypkich materiałów takich jak piasek, żwir, grys i tłuczeń. Te nawierzchnie mają sprawiać wrażenie ruchu i fal.

Po latach jednak zamysł ten nie sprawdził się. Nawierzchnie sypkie poprzerastane przez rośliny utraciły swą płynność. Same rabaty zostały zdominowane przez agresywniejsze gatunki i pomału stają się monokulturą rudbekii, która rozrasta się i wszędzie rozsiewa.

Sypki żwir i tłuczeń są nieokiełznane i rozsypując się wokół wprowadzają nieład i chaos. Brak stałej pielegnacji w takich przypadkach zaciera zamierzenia projektantów.

Ważną jest też obserwacja otaczającej przyrody i umiejetność współistnienia z nią. Wygląda na to, że nie można pogodzić stada dzików zamieszkujących wyspę i rozległych, wypielęgnowanych trawników zaplanowanych przy ogrodach. Zwierzęta regularnie w nich ryją w poszukiwaniu żeru. 

Świetna lokalizacja, różnorodność pomysłów, miejsca do spacerów i odpoczynku oraz ogrody w połączeniu z przestrzeniami służącymi za scenę do wydarzeń kulturalnych na otwartym powietrzu sprawdziły się znakomicie.

W pierwszym okresie po otwarciu nowego parku liczba zwiedzających przerosła oczekiwania organizatorów. Z biegiem czasu częstotliwość wydarzeń spadła, niemniej wyspa jest ciągle miejscem regularnie odwiedzanym. Dobre połączenie z centrum Frankfurtu i bliskość Słubic są atutem.

Mimo, że miastu brakuje funduszy na utrzymanie parku, i widać już pogarszający się stan parkowej infrastruktury, jest on bardzo ciekawym, wartym odwiedzenia miejscem.